Matura podstawowa. Temat 2. w arkuszu.
Schemat rozprawki interpretacja wiersza
Wstęp | Przeanalizuj polecenie w temacie pracy.
Eksponuje ono koncepcję interpretacyjną i tak naprawdę pyta np.: “O czym jest tekst?” lub “Jak zinterpretujesz podany wiersz?” (zob. Tematy wypracowań maturalnych) i Ty musisz wyartykułować wyraźnie np.: “wiersz ten (lub fragment) dotyczy…”, “utwór zawiera przesłanie na temat….”, “podmiot liryczny (podmiot mówiący) wyraża…” itp. Sformułowanie koncepcji interpretacyjnej to teza Twojej rozprawki. W dodatku uwaga: musi być zgodna z intencją twórcy! Ważne, aby wybrzmiało Twoje przemyślane stanowisko interpretacyjne. Najpierw więc dokładnie przeczytaj tekst w arkuszu i wówczas sformułuj tezę: koncepcję interpretacyjną, posługując się zdaniami twierdzącymi np. – “Uważam, że wiersz jest o…” czy też bezosobowo – “Można twierdzić, iż dzieło mówi o…”, “Wiersz ma charakter…”, “Poeta pragnie przedstawić problem….”, “Głównym tematem jest tu…” itp. Musisz sformułować stanowisko, aby je później uzasadniać argumentami w rozwinięciu. Punktacja rozprawki maturalnej za brak tezy, czyli koncepcji interpretacyjnej dyskwalifikuje pracę (gdy kategoria A = 0 pkt., to egzaminator nie przyzna punktów w innych kategoriach!). UWAGA. Brak tezy (stanowiska) dyskwalifikuje pracę! W trakcie pisania rozwinięcia i wniosków odwołuj się do niej co jakiś czas. |
Teza to cel pracy. |
---|---|---|
Rozwinięcie | – Akapit 1. i kolejne (po 10-15 zdań i więcej) to główne części pracy.
Masz analizować i interpretować podany wiersz (lub fragment) dokładnie tak, jak to robiłaś/robiłeś podczas zajęć szkolnych od szkoły podstawowej do klasy maturalnej. UWAGA. Twoja teza ma dotyczyć wymowy dzieła poetyckiego. Gdy ją ustalisz i zapiszesz we wstępie pracy, kolejne argumenty rozwinięcia muszą ją potwierdzać. Skupiaj się właśnie na nich. Udowodniaj tezę, co jakiś czas odwołując się do niej wtrąceniami lub zdaniami typu: “Element ten potwierdza słuszność tezy o miłosnym charakterze dzieła”; “Użycie pierwszej osoby liczby pojedynczej dowodzi, iż mamy do czynienia z liryką osobistą”; “Nagromadzenie środków stylistycznych potwierdza podobieństwo do konceptyzmy barokowego” itp. – Analizuj słowo po słowie, wers po wersie, strofa po strofie (jeśli jest podział na strofy), część po części (jeśli jest podział na części) odczytuj sensy ukryte w dziele. Odkrywaj w ten sposób ukryte bogactwo treści i formy w wypowiedzi podmiotu litycznego. – Analiza wiersza to także sprawdzian/popis maturzysty ze znajomości teorii literackiej. Dlatego zwróć uwagę na sensy niedosłowne ukryte pod tropami stylistycznymi: metaforami, epitetami, porównaniami, symbolami, budową wiersza i in. (podstawowe pojęcia, które musisz znać są w tabeli epok) nadmień, jaki mają związek z epoką, z której pochodzi wiersz. Zwróć uwagę na nastrój i obrazy poetyckie, a także na kompozycję, aby wypowiedź stawała się pełniejsza. – Wprowadzaj argumenty, wyjaśniając ich zasadność. Kończ akapity zdaniami podsumowującymi – konkluzją. Przez cały czas pamiętaj o celu pisania i w żadnym razie nie opowiadaj, nie streszczaj, nie opisuj rzeczy, które nie dotyczą tematu. – Jasno precyzuj swoje stanowisko i uzasadniaj je. Zależnie od koncepcji i objętości fragmentu w arkuszu poszukaj kolejnych wątków potwierdzających tezę. Pamiętaj, że matura sprawdza Twoje umiejętności analityczne w oparciu o fragment, a także: rzeczowość, styl, kompozycję, język i zapis (zobacz: Punktacja rozprawki maturalnej). – Zadanie nie wymaga od piszącego odwoływania się do innych tekstów kultury, co nie znaczy, że nie można zasygnalizować konkretnych powiązań historycznych, literackich, umieszczając dzieło w szerszym kontekście. Dygresje rzeczowe są wskazane, ale nie mogą zdominować pracy. Czytelnik nie może mieć wrażenia, że porzucasz analizę dla wyjaśniania dostrzeżonych paralelizmów w innych dziełach i im poświęcasz za dużą uwagę. Jeśli np. w utworze pojawi się imię bohatera z mitologii greckiej, wyjaśnij jego znaczenie i symbolikę, pilnując, aby praca nie zamieniła się w streszczenie mitów i motywów, które są odległe od koncepcji interpretacyjnej. – Interpretowanie to wyjaśnianie sensu (sensów) utworu. Twoje odczytanie i teza nazywana koncepcją ma być “niesprzeczna z utworem”. Co to znaczy? Jeśli będzie to bajka Krasickiego o charakterze dydaktycznym, musisz to rozpoznać; jeśli będzie to patriotyczna pieśń Kochanowskiego – powinno to wybrzmieć i w Twojej tezie; podobnie jeśli będzie to tren, pean, pieśń, panegiryk, hymn, sonet itd. – powinnaś/powinieneś rozpoznać rodzaj liryki i gatunek, gdyż specyfika tego typu dzieł ma przełożenie na model odczytywania sensu utworów poetyckich i cel ich powstania. Gdy pojawia się wiersz współczesny, jest łatwiej formalnie “trafić w punkt”, bo w grę wchodzi wieloznaczność. Jednak gdy wiersz jest przyjemny i radosny, nie możesz na siłę udowadniać, że jest zupełnie inaczej; gdy wiersz dotyczy miłości do matki lub ojczyzny, nie możesz udowadniać, że “to wiersz miłosny” itp. Wówczas Twoja teza będzie “sprzeczna z utworem”. Zawsze więc zadaj sobie pytanie zasadnicze: “Po co powstał wiersz?” lub wczuwając się w rolę podmiotu lirycznego dzieła w arkuszu: “Co tak ważnego dla mnie chcę powiedzieć światu?”. Zerknij na przykłady dwóch wierszy dotyczących podmiotu lirycznego w jednym z felietonów. |
Argument nr 1 i kolejne |
Wnioski | Wnioski (5-7 zdań)
Podsumuj.
|
Wnioski potwierdzają tezę |
UWAGA: Praca jest w pełni analityczna i nie może zamknąć się w mniej niż 250. wyrazach (około 1 strona A4). Jeśli dobrze odczytasz dzieło, to każdy wątek będzie kolejnym argumentem. Im więcej ich będzie, tym wyższa ocena.
Plansza, schemat rozprawki interpretacyjnej
Uzyskanie maksymalnej liczby punktów w kategoriach ABC daje gwarancję zdania matury na 100%, jeśli pozostałe kategorie D-H też będą na 100%. Oznaczenia: T – teza i nawiązania do niej; A1, A2, A3, A4 – argumenty uzasadniające koncepcję interpretacyjną; A, B, C – kategorie punktowania, kryteria oceniania. Zobacz tabele: punktacja rozprawki.
Matura próbna CKE 2015 przykłady
- Zielona czcionka: teza i nawiązania do niej.
- Czerwona czcionka: analiza i interpretacja.
- Niebieska czcionka: budowa wiersza.
Realizacja 1.
651 wyrazów
Wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, jak wskazuje data zamieszczona pod tekstem, napisany został niespełna rok przed tragiczną śmiercią poety w powstaniu warszawskim. Tytuł „Spojrzenie” może odnosić się do spojrzenia w głąb siebie, którego dokonuje podmiot mówiący, reprezentant młodych ludzi wrzuconych w wir wojny (świadczy o tym używanie czasowników w 1. osobie liczby pojedynczej i w 1. osobie liczby mnogiej). To „spojrzenie” jest jednocześnie próbą określenia swej tożsamości, zmienionej pod wpływem wojennej rzeczywistości.
Sytuacja, w której znajduje się osoba mówiąca w wierszu, jest dla niej przytłaczająca. Ze smutkiem mówi o straconych bezpowrotnie czasach młodości poświęconych walce, a nie beztroskiemu dojrzewaniu. Pesymizm tych wspomnień podkreślony został przez metafory: widoczną już w strofie pierwszej ciemność, która, jak coś lotnego, złowrogiego zsiada się w odbiciach w lustrze, zakłócając prawidłowy odbiór. Mówiący znajduje się w niezwykłej sytuacji, którą opisuje w strofie drugiej. Otwiera ona kosmiczną niemal perspektywę zagłady, znaną także z wiersza Baczyńskiego „Ten czas”. Zarówno w podanym tekście, jak w przywołanym utworze „Ten czas” pojawiają się wspólne motywy: ciemność, sznury i, najważniejszy według mnie, motyw dudnienia. Odsyła on zarówno w „Spojrzeniu”, jak i w wierszu „Ten czas” do niesprecyzowanych zagrożeń, jakie niesie wojna. Dudniący deszcz napawa strachem, tak samo jak dudniące głowy („Ten czas”)– obydwa obrazy nie wróżą niczego dobrego, potęgują strach. Dudniący deszcz tworzy pejzaż apokaliptyczny, w którym „ja” liryczne widzi siebie w swoistym nie tylko rozdwojeniu, ale w czterech osobach. Poeta potwierdza to w każdym z pierwszych wersów 4., 5., 6. i 7. zwrotki: I jeden z nas – to jestem ja; a drugi z nas – to jestem ja; a trzeci z nas – to jestem ja; i czwarty ten. Ma poczucie utraty tożsamości spowodowane dramatem wojny, koniecznością wzięcia udziału w walce, do której przecież nikt go nie przygotował. Wchodził z wiarą w życie – pokochał, aby zaraz począć nienawiść. Płacze nad sobą, gdyż przeraża go świadomość tego, że już nigdy nie uda mu się powrócić do jasnego życia, które pamięta z czasów młodości, nie uda mu się odzyskać na zawsze straconej niewinności. Jego dramatyczną sytuację podkreśla porównanie: ból mój jest jak wielka ciemność. Dramat „ja” mówiącego uwydatniony jest w ostatniej strofie, w której widzi on siebie jako czwartego, którego zna. Przez moment w drugim wersie tej strofy pojawia się jakaś nikła nadzieja, próba powrotu, nauka pokory. Jest to jednak złudne, gdyż za moment mówiący stwierdza, że jego serce jest na zawsze chore, zarażone śmiercią, co oznacza, że już nigdy nie będzie mógł patrzeć na świat jasno, gdyż ta śmierć się w nim „lęgnie sama”. Raz wyzwolona”, „dopuszczona” do głosu, na zawsze go opanowała.
Krzysztof Kamil Baczyński ma świadomość mroczności czasów wojny nie tylko dlatego, że życie wielu ludzi było zagrożone. Najgorsza dla niego jest świadomość spustoszenia moralnego, które ten ekstremalny czas wytworzył. Nauczeni w młodości zasad, młodzi ludzie musieli w czasie wojny zapomnieć, co to litość, sumienie, o czym pisał Baczyński w wierszach „Pokolenie” (Nas nauczono. Nie ma litości.) czy „Elegia o… chłopcu polskim”. W ostatnim tekście mowa jest o tym, że „synek” ginie, ale postawiony przez poetę na końcu ostatniego wersu znak zapytania, sprawia, że dokładnie nie wiadomo, czy powodem jego śmierci jest „zbłąkana kula”, czy „pęknięte serce”, które nie wytrzymało okropności wojny, nie mogło znieść dramatycznego widoku „wisielców” i „rudej krwi”.
Zatem wiersz „Spojrzenie”, podobnie jak inne, wspomniane wcześniej wiersze poety, to podróż w głąb siebie, z której płynie wiedza, że: Nic nie powróci. Oto czasy już zapomniane. Początkowe słowa utworu można by uznać jednocześnie za jego pesymistyczną puentę. Wojna zmieniła świat, ale przede wszystkim zmieniła człowieka. Podkreśla to tak charakterystyczny dla poezji Baczyńskiego kontrast między światem dawnym i obecnym, między dawnym i obecnym „ja”. Motyw lustra pojawiający się w strofie pierwszej odsyła czytelnika do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, jaki jest odbijający się w nim człowiek. Wewnętrzne rozbicie obserwowane w sobie samym prowadzi Baczyńskiego do dramatycznej refleksji, która zamyka utwór: Serce moje bardzo chore na śmierć, która się lęgnie we mnie. Nie ma tu nadziei, jest za to, być może, przeczucie zbliżającej się śmierci.
Poziom wykonania
A. Koncepcja interpretacyjna: 9 pkt – koncepcja interpretacyjna niesprzeczna z utworem, spójna i obejmująca sensy niedosłownie (znajduje potwierdzenie w tekście, obejmuje i łączy w całość odszukane przez piszącego sensy utworu).
B. Uzasadnienie tezy interpretacyjnej: 15 pkt – uzasadnienie tezy interpretacyjnej trafne, ale niepogłębione (zawiera powiązane z tekstem, wynikające ze sfunkcjonalizowanej analizy, argumenty pozwalające odczytać sens utworu; wykorzystano kontekst twórczości Baczyńskiego).
C. Poprawność rzeczowa: 4 pkt – brak błędów rzeczowych.
D. Zamysł kompozycyjny: 6 pkt – kompozycja funkcjonalna.
E. Spójność lokalna: 2 pkt – nieznaczne zaburzenia spójności lokalnej.
F. Styl tekstu: 4 pkt – styl stosowny.
G. Poprawność językowa: 6 pkt – nieliczne błędy nierażące.
H. Poprawność zapisu: 4 pkt – zapis w pełni poprawny
Matura 2018 rozprawka interpretacja wiersza
Matura 2017 rozprawka interpretacja wiersza
Matura 2016 rozprawka interpretacja wiersza
Dziękuję za ten poradnik 🙂 W innych poradnikach nawet nie było mowy o tezie, a co dopiero o rozłożeniu tego na wstęp, rozwinięcie i wnioski (zakończenie). Dziękuję bardzo, nie muszę już szukać innych poradników. Z pewnością z tą wiedzą napiszę interpretację wiersza na wysoki procent 🙂