Polecenia
- Wskaż czynniki, które miały wpływ na modę polskiej szlachty.
- Wymień najbardziej charakterystyczne elementy stroju szlachcica.
- Jakie znaczenie miały niektóre elementy staropolskiego ubioru szlachcica?
- Wyjaśnij sens i genezę przysłowia: „Znać pana po cholewach”.
- Wskaż związek frazeologiczny, którego źródłem byt obyczaj polskiej szlachty wykładania butów wiechciami słomy. Wyjaśnij jego dzisiejsze znaczenie.
- Wymień podstawowe różnice między strojami uboższej i zamożniejszej szlachty.
- Opisując strój szlachecki, Maria Bogucka wykorzystuje cytaty z dzieła Jędrzeja Kitowicza. Czyni to ze względu na (wskaż poprawną odpowiedź):
- a) zawarte tam ciekawe sformułowania,
- b) własną nieumiejętność opisu spodni i butów,
- c) swoistość tekstu popularnonaukowego,
- d) prawdziwość spostrzeżeń autora i jego autorytet.
- Nazwij funkcję dominującą w tekście. Podaj trzy przykłady potwierdzające jej użycie.
Odpowiedzi
- Czynniki, które wpłynęły na modę polskiej szlachty:
- wpływy obce (włoskie, francuskie, niemieckie, hiszpańskie, węgierskie, tatarsko-tureckie),
- zamożność (różnice w ubiorze uboższej i zamożniejszej szlachty).
- Najbardziej charakterystyczne elementy stroju szlacheckiego:
- żupan,
- szeroki pas z jedwabiu,
- delia,
- kontusz,
- broń (np. karabela).
- Świadczyły o statusie majątkowym szlachcica (bogatszych stać było na lepsze ubrania).
- Kolor butów sugerował status materialny szlachcica. Żółte i czerwone cholewy w butach miała bogata szlachta.
- Frazeologizm „słoma wystaje (komuś) z butów” – o kimś nieobytym, nieumiejącym się zachować.
- Podstawowe różnice między strojami uboższej i zamożniejszej szlachty:
| uboga szlachta: buty podszywane czarnymi przyszwami, żupany lniane, białe latem, wełniane, szare lub brunatne zimą, pas prosty, wełniany, „taśmowy”, buty wykładane słomą, stopy owijane onucami | zamożna szlachta: cholewy żółte lub czerwone, żupany z barwnego brokatu, aksamitu i jedwabiu, zapinane na kosztowne guzy, pas wykonany z drogich materiałów importowanych z Turcji i Persji, pończochy i skarpety, szaty bogato zdobione klejnotami, podbijane futrem |
- Odpowiedź D.
- W tekście dominuje funkcja informatywna. Cechy:
- zdania oznajmujące, nastawienie na informowanie,
- jednoznaczność i spójność tekstu,
- brak komentarzy i opinii autorki,
- bogata egzemplifikacja (liczne przykłady),
- szczegółowość opisów.